Budynki
 |
Jedną z z najważniejszych cech tradycyjnej kultury ludowej na Podhalu to samowystarczalność. W naszej wsi niewielu było stać na to by płacić. Własnym materiałem na budowę było drzewo z własnego lasu i kamień z którego wykonywano podmurówkę pod dom. Do tradycyjnego budownictwa należą domy mieszkalne, stodoły, jaty i szałasy. Płazy do budowy domów im większe i grubsze miały świadczyć o zasobności gazdy, lubił je gładzić i poklepywać. Płazy na węgłach łączono na zamek tak by chałupa dobrze się trzymała. Stajnie i szopy robiono z okręglic. Szpary między płazami utykano mchem, później wprowadzono wióry zwijane w warkocze i ubijane ciasno w szparach. Chałupa była kryta gontem, deskami a później już dachówką. Cechą charakterystyczną w naszej wsi jest to, że wszystkie stare zabudowania zbudowane są tak samo najpierw stoi w słońcu dom a stodoła po zachodniej stronie. Zdarzają się też zagrody czworoboczne z trzech stron budynki, czwarta strona zamknięta była płotem z bramą, widoczne zwłaszcza na Obidowej miało chronić przed zamiecią i zadymką. Biedniejsi gazdowie mieli dom i stajnie pod jednym dachem. Pod kalenicą w dachu zawsze cieślowie umieszczali figurkę Matki Boskiej która miała opiekować się domem, miała również symbolizować komu zawdzięczamy, że ten dom stoi. Na przełomie XIX/XX wieku we wsi wszystkie budynki były drewniane wznoszone przez miejscowych cieśli. W Rdzawce budowy domów prowadził jako dobry cieśla Michał Worwa z Ziębówki. Domy budowano z płazów które przygotowywali cieślowie. Wcześniej jednak gazda gromadził drzewo, suszył, należało go odpowiednio ułożyć. Wody w domu nie było, dobrze jak była studnia przed domem i nie trzeba było nosić wody z potoka lub rzeki do domu. Najgorzej było zimą, bo trzeba było przynieść wody dla zwierząt i do domu. Majster Michał Worwa z Ziębówki prowadził budowy z synem Stanisławem (z zawodu kołodziej) wraz z nim budowali Walenty Świder ( który murował wszystko z kamienia podmurówki i stajnie, był też cieślą), Antoni Czyszczoń z Buloskówki, Rapacz Władysław od Dutka a ożenił się na Zarębki (robił tylko z ciesielką), Stanisław Rapacz z Rusnakówki jako cieśla, Magiera Franciszek z Nogówki który murował z kamienia,Czyszczoń Franciszek z Buloskówki jako cieśla, Czyszczoń Józef z Kubanówki, Czyszczoń Karol ze Srokówki. |
Wznosili domy i stajnie głównie we Rdzawce ale zdarzało się że budowali też i w sąsiednich miejscowościach. Byli to fachowcy którzy potrafili zrobić wszystko, od murowania poprzez dach a na piecu skończywszy. Dzisiaj nie ma żadnej brygady cieśli. Przy każdym ze starych domów w naszej wsi rosły jasienie. Chroniły domy od piorunów a w razie wielkiej biedy gazda mógł je ściąć i sprzedać dlatego otaczane były szacunkiem. Najbardziej charakterystyczny dom drewniany dla naszej wsi to dom z sienią pośrodku. Po bokach z jednej strony bioło izba a z drugiej strony corno izba. Bogaty gazda miał jeszcze komorę za białą izbą. Okna w chałupie zawsze zwrócone były na południe. W czarnej izbie toczyło się życie codzienne mieszkało kilka lub kilkanaście osób, zimą także jagnięta, kury lub cielęta. Biała izba miała charakter odświętny, nad łóżkiem zawieszona była poziomo zyrdka na której wisiały odświętne ubrania. Część odzieży przechowywana była w skrzyniach które kobiety otrzymywały jako wiano, pięknie malowane lub rzeźbione. Na ścianie pod sufitem wisiały liczne obrazy o tematyce religijnej. Na sosrębie czyli belce podtrzymującej powałę wyrzezane było nazwisko gazdy i data budowy domu. Stół w biołyj izbie był duży, tu przyjmowano ważnych gości. Wszystkie domy były jednopoziomowe, pierwszy dom w okresie międzywojennym który miał tzw. „górę” to dom rodziny Skawskich na początku wsi nazywany przez mieszkańców „Ambasadą”. Ten budynek budził uznanie u wszystkich i był powodem zazdrości, wielu chciało mieć podobny ale nie wszystkich było na niego stać. Taki sam dom pobudował też wójt Miśkowiec na Młynarzówce i na Obidowej dom Jurców. Pierwszym murowanym budynkiem była kaplica, a następnie dom Rokity na Łukaszówce jeszcze sprzed wojny. W latach sześćdziesiątych a szczególnie w siedemdziesiątych zaczęto w Rdzawce wznosić budynki murowane. Początkowo domurowywano do drewnianego domu jedną izbę, z czasem łazienkę, doprowadzano wodę do domu i stodoły.